Gol de Sócrates!

Sócrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira (1954-2011)

Ofwel de Braziliaanse Sócrates, één van de meest opmerkelijke Braziliaanse voetballers ooit. Sócrates was namelijk niet alleen de grote roerganger van het magische team van de Goddelijke kanaries dat alle voetbalharten tijdens het WK van 1982 sneller deed kloppen. Hij had ook een medische graad, werd dan ook O Doutor genoemd, en werd later ook bekend in de lokale en landelijke politiek én hij is de grote broer van Raí, die als lid van de Seleçāo in 1994 wereldkampioen werd.

Sócrates scoorde de gelijkmaker tijdens de ultieme WK-klassieker Italië-Brazilië in 1982

Op de foto boven dit stuk zie je Sócrates juichen met een paar teamgenoten en voor een extatische tribune, een foto waar ik uren naar kan kijken en helemaal blij van word, want je ziet bijna alleen maar blijdschap, goudgele kleuren en als je verder inzoomt kun je er de meest prachtige verhalen bij bedenken. Een vijfluik;

Zoom 1 – Sócrates heeft gescoord

Het is maandag 5 juli 1982, het kleine Sarrià stadion in Barcelona puilt uit voor het laatste duel in de tweede ronde van het WK. Italië neemt het op tegen de gedoodverfde favoriet Brazilië, dat aan een gelijkspel genoeg heeft om de halve finales te halen. Het WK had dat jaar voor het eerst 24 deelnemers, waardoor de tweede groepsfase bestond uit vier groepen van drie. Doordat zowel het Argentinië van Maradona als ook het Italië van Paolo Rossi met de hakken over de sloot door de eerste ronde waren gekomen, kwamen de drie voormalige wereldkampioenen bij elkaar in een groep terecht waarvan alle wedstrijden in het kleine stadionnetje van Español werden gespeeld.

De Italianen stappen heel verrassend af van hun beproefde catenaccio en trekken vanaf de eerste minuut ten aanval en scoorden al snel de 1-0, maar Brazilë komt terug in de wedstrijd door een listige goal van Sócrates die de bal door de benen van Dino Zoff prikte. De goddelijke kanaries zijn terug in de wedstrijd en kunnen nu zorgen voor gerechtigheid! De goddelijke kanaries waren de absolute topfavoriet na de eerste ronden en brachten de hele voetbalwereld in vervoering met hun samba-voetbal, de supporters op de tribune speelden en dansten op de tonen van de samba en de ploeg swingde in dezelfde maat over het veld. Dat de verdediging wel eens een steekje liet vallen mocht de sfeer niet bederven, zolang de ploeg meer goals scoorde dan het tegen kreeg was er niets aan de hand. Toch?

Op de ingezoomde foto zien we aanvoerder Sócrates die wordt omhelst door Zico en besprongen door Junior (6), terwijl Falcāo (15) juichend op hem af komt rennen. Samen met Toninho Cerezo, Zico en Falcāo vormde Sócrates het magische kwartet op het middenveld van de Brazilianen.

Zoom 2 – Opa Corinthians in de hekken

Helemaal links op de foto hangt een oude man in de hekken. Hij heeft grijs haar, lange bakkebaarden en een snor en baard van een paar dagen. Opa is gekleed in het uitshirt van de Braziliaanse topclub Corinthians uit de metropool Sao Paolo, de club waar Sócrates van 1978 tot 1984 speelde. Hij speelde er bijna 300 wedstrijden en scoorde daarin 172 doelpunten: niet slecht voor een aanvallende middenvelder.

Na Corinthians speelde Sócrates nog voor het Italiaanse Fiorentina, maar het werd geen succes. Sócrates kon niet wennen aan de Italiaanse voetbalbeleving waar zonder lach op het gezicht op leven en dood werd gestreden.

Zelf weet hij het aan het weer:

In de kou en regen in herfst en winter was ik niet zo goed, maar in de lente was ik briljant; de beste van iedereen!

Zoom 3 – Paparazzi e Bambini

Rechts op de foto staat een man met een hoedje op dat we nu een bucket hat noemen; de kleuren van het hoofddeksel verraden de man’s voorkeur. Hij verbijt zijn frustratie en probeert de teleurstelling van de gelijkmaker te verbloemen door zich achter zijn camera te verschuilen. Links zie je een van de weinige kinderen op de foto. Dat is op zich niet vreemd, want staantribunes waren niet echt geschikt voor kleine jongetjes: je ziet niks en loopt altijd het risico om onder de voet te worden gelopen.

Dit jochie hangt helemaal uitgelaten in de hekken, zou het een broertje van Sócrates zijn? Het zou zo maar kunnen, want hij had er vijf. De eerste broers werden door hun vader ook vernoemd naar helden uit de Griekse oudheid, Sófocles en Sostenes. De vierde zoon zou eigenlijk Xenophon gaan heten, maar die naam ging moeder Guiomar te ver. Het werd Raimundo, naar zijn vader, en ook de twee volgende broertjes werden naar hun vader genoemd: Raimar en Raí. Die laatste werd ook voetballer en speelde bij Sao Paolo en Paris Saint Germain, waarmee hij landskampioen werd en de UEFA cup won.

In 1994 overtrof hij de prestaties van zijn grote broer door wereldkampioen te worden met Brazilië.  Hij zat weliswaar op de bank in de finale tegen Italië, maar was -net als de jonge Ronaldo- toch maar mooi lid van de seleçāo.

Zoom 4 – Braziliaanse extase

Er zijn heel veel mensen op deze foto in een vorm van totale extase, maar deze springen er voor mij uit. Links een vrouw met hippe zonnebril die het uitschreeuwt van vreugde en haar rechterarm recht in de lucht steekt. De linkerarm gebruikt ze om haar handtas te beschermen, verstandig toch? Een rij links onder haar, voor de kijkers rechts, staat een man die wel in trance lijkt. Ook hij heeft een tas, en een vlag, en weet het allemaal onder controle te houden. Hij is zo’n beetje de enige op de foto die geen geel, of groen, shirt draagt. Maar zijn oervreugde maakt alles goed, wat is die man blij! Als je goed naar de foto kijkt, kun je de samba horen.

Dat sambavoetbal kwam misschien wel het meest tot uiting door de hakballen van Sócrates. Hij was een lange (1 meter 92), wat slungelige speler die het niet bepaald van zijn snelheid en uithoudingsvermogen moest hebben. Hij rookte en dronk er tijdens zijn voetbalcarrière al lustig op los en dus moest hij intelligent voetballen en vooruit denken. Dat deed hij door het één keer raken tot de perfectie toe te passen, met het hoofd, voet of knie, maar liefst met de hak. Het gaf hem volgens Zico een extra dimensie die niet te verdedigen was. En volgens Pelé was Socrates door zijn hakballen met zijn rug naar de goal nog beter dan menig voetballer die met zijn gezicht naar de goal gericht stond.

Zoom 5 – Italiaans chagrijn

Het was lang zoeken, maar ik heb er eentje gevonden: een Italiaan die te midden van de feestende Brazilianen zijn verdriet moet verbijten. Deze man, met wit singletje, is overduidelijk niet blij. Zou hij zijn azuurblauwe Italië shirt hebben uitgetrokken om niet teveel op te vallen toen bleek dat hij de enige Italiaan was op de tribune? Of had hij het gewoon te warm en was het hemdje voldoende op die warme julidag?

De kleur wit is overigens de kleur van de doktersjas die Sócrates droeg voordat hij bij Corinthians ging spelen, hij speelde toen nog bij Botafogo SP en haalde zijn bachelor geneeskunde. Hij stelde zelfs zijn debuut bij de Seleçāo uit voor zijn studie, maar toen hij bij Corinthians tekende moest hij kiezen. Het koos gelukkig voor de bal, maar trok na zijn voetbalcarrière toch weer zijn doktersjas aan en dook weer op in de studiebanken. Hij haalde zijn bachelor filosofie en werkte in het ziekenhuis van Ribeirão Preto.

En die arme Italiaanse man? Die stond na afloop van deze WK-klassieker met een grijns van oor tot oor te midden van de huilende Brazilianen, want dankzij de drie goals van Pablito Rossi overwonnen de Azzuri deze groep des doods en wonnen ze uiteindelijk de wereldtitel.

En daarmee won het Brazilië van 1982 dezelfde twijfelachtige eer als het Oranje van 1974: ze betoverden de wereld, maar verloren het WK.

Een deel van de inspiratie voor dit stuk komt van mijn favoriete Podcast: Studio Socrates

Koop ook zo’n tof Brasil shirt: